“Οποιαδήποτε πληροφορία επηρεάζει την αντίληψη του ατόμου σχετικά με το μέλλον του, και θεωρείται αρνητική από τον λήπτη της είδησης”. Από τον Ιπποκράτη μέχρι και τα μέσα του 20ου αι. ήταν δεδομένο ότι ο γιατρός κρατούσε κρυφή οποιαδήποτε πληροφορία θα μπορούσε να αποθαρρύνει τον ασθενή. Αυτό σιγά-σιγά άρχισε να αλλάζει…

Μία από τις πιο δύσκολες στιγμές που μπορεί να βιώσει ένας γιατρός είναι όταν πρόκειται να ανακοινώσει δυσάρεστα νέα για την υγεία ενός ασθενούς του. Ειδικά λίγες στιγμές πριν γίνει η ενημέρωση: όταν ο γιατρός ξέρει ότι ο ασθενής πάσχει από μία χρόνια ή ανίατη νόσο, ενώ ο ασθενής ακόμη δεν το γνωρίζει.

Με όποιο τρόπο κι αν ανακοινωθούν τα νέα, ο ασθενής θα συνδέσει τον γιατρό με αυτά τα άσχημα νέα. Την στιγμή της ανακοίνωσης των νέων αλλάζεις στην ουσία απότομα την ζωή του ασθενούς.

Υπάρχουν όμως τρόποι η ενημέρωση να γίνει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Είναι μία δεξιότητα που θέλει εμπειρία, χρειάζεται να την διδαχτείς και όπως με κάθε άλλη δεξιότητα θα γίνεσαι καλύτερος/η με τον καιρό.
Ένα πολύ διαδεδομένο σύστημα που μας βοηθάει σε αυτό είναι το SPIKES. Εδώ θα παρουσιάσουμε κάποια βήματα βασισμένα σε αυτό.

Βήμα 1ο: Ετοίμασε πριν από την συζήτηση ένα ακριβές πλάνο για το πρόβλημα του ασθενούς!

Όταν ανακοινώνεις σε έναν ασθενή κάτι κακό για την υγεία του, η πρώτη του αντίδραση είναι να παγώσει και οριακά να μην καταλαβαίνει οτιδήποτε άλλο του πεις εκείνη την στιγμή. 

Όμως, η επόμενή του σκέψη είναι να μάθει πιο είναι το επόμενο βήμα για την αντιμετώπιση του προβλήματός του. 

Αν το πρόβλημα του ασθενούς σου δεν άπτεται της ειδικότητάς σου, επικοινώνησε με κάποιον συνάδελφο που γνωρίζει τι πρέπει να γίνει.

Tip: Μην προσπαθήσεις να κάνεις τα γεγονότα να ακουστούν πιο αισιόδοξα από ότι είναι στην πραγματικότητα. Μερικές φορές οι γιατροί προσπαθούν να κάνουν την κατάσταση καλύτερη λέγοντας ότι η πιο αισιόδοξη διάγνωση/πρόγνωση είναι και η πιθανότερη. Στην πραγματικότητα αυτός είναι ένας μηχανισμός για να βγει ο γιατρός από την δύσκολη θέση και όχι για να ανακουφιστεί ο ασθενής. Χρειάζεται να καταλάβεις τους μεγαλύτερους φόβους του ασθενή. Πες ποιο είναι το χειρότερο σενάριο, ανάφερε την λέξη με το όνομά της (π.χ. καρκίνος).

“Το καλύτερο ενδεχόμενο είναι …. και το χειρότερο είναι ….. Σύμφωνα με την μέχρι τώρα συζήτηση με συναδέλφους είναι πιθανότερο να είναι…”

Βήμα 2ο: Προετοιμασία και ανακοίνωση.

• Διάβασε αναλυτικά το ιστορικό του ασθενούς ώστε να γνωρίζεις ακριβώς την κατάσταση.
• Διάλεξε έναν άνετο και ήσυχο χώρο.
• Πρέπει εσύ και ο ασθενής να είστε καθιστοί. Συστήσου.
• Ρώτα τον ασθενή αν θέλει να παρευρίσκεται κάποιο μέλος της οικογένειάς του ή φιλικό πρόσωπο στην συζήτηση.
• Βάλε το κινητό στο αθόρυβο και ειδοποίησε ότι είσαι απασχολημένος (ώστε να μην υπάρξουν διακοπές).
• Ξεκίνα την συζήτηση με ερωτήσεις όπως “τι σας έχουν πει μέχρι στιγμής για το πρόβλημά σας;” ώστε να  καταλάβεις πως αντιλαμβάνεται την κατάσταση ο ασθενής και τι ήδη γνωρίζει.
• Πάρε την “άδεια” από τον ασθενή για την ανακοίνωση των νέων. Αυτό συνήθως γίνεται με κάποια ερώτηση όπως “Έχω μαζί μου τα αποτελέσματα της αξονικής που κάνατε, θα θέλατε να σας πω τι πόρισμα έχει βγει;” Σε αυτό το σημείο μπορείς να ρωτήσεις πόσες λεπτομέρειες θέλει να ξέρει για το νόσημα που έχει “Θα θέλατε να σας πω όλες τις λεπτομέρειες της διάγνωσης;” ή “θέλετε να συνεχίσω;” Είναι ένα σημαντικό βήμα καθώς κάποιοι ασθενείς δεν θέλουν να ξέρουν τα νέα ή δεν θέλουν να ξέρουν λεπτομέρειες, και πρέπει να το σεβαστούμε.
• Αμέσως μετά πρέπει να προϊδεάσεις τον ασθενή ότι τα αποτελέσματα είναι δυσάρεστα “δυστυχώς τα αποτελέσματα δεν είναι αυτά που περιμέναμε”, συχνά συνοδεύεται η φράση από παύση.
• Χρησιμοποίησε απλή γλώσσα χωρίς δυσνόητες ιατρικές ορολογίες.
• Μετά την ανακοίνωση, δώσε χρόνο για την εκδήλωση συναισθημάτων π.χ. κλάμα.

ΜΗΝ:

• Ανακοινώνεις την είδηση μαζί με άτομα που δεν πρέπει να βρίσκονται εκεί π.χ. διπλανούς ασθενείς.
• Υποσχεθείς στους συγγενείς ότι θα αποκρύψεις τα δυσάρεστα νέα από τον ασθενή. Τα νέα για την υγεία ενός νοητικά ικανού ασθενούς είναι εμπιστευτική πληροφορία η οποία ανήκει σε αυτόν και μόνο σε αυτόν. Ακόμα και η ανακοίνωση  των νέων σε στενούς συγγενείς απαιτεί την συγκατάθεση του ασθενούς.

Οι συγγενείς βέβαια, ξέρουν τον ασθενή καλύτερα από εσένα, επομένως πρέπει να διερευνήσεις τις ανησυχίες και τους φόβους τους. Να τους εξηγήσεις ότι μόνο όταν ο ασθενής γνωρίζει το πρόβλημά του θα μπορεί να ζητήσει την βοήθεια που χρειάζεται και θα μπορέσει να προγραμματίσει κατάλληλα την ζωή του. 

Τέλος, τόνισέ τους ότι αν ο ίδιος ο ασθενής θέλει να μάθει τα νέα, δεν θα πεις ψέματα και θα τον ενημερώσεις κανονικά.

• Αποκαλύψεις τα νέα στους συγγενείς αν δεν το επιθυμεί ο ασθενής.
• Δώσεις ακριβές χρονικό διάστημα πρόγνωσης καθώς είναι ένα περίπλοκο ζήτημα και συχνά δεν μπορούμε να το προβλέψουμε. Μπορείς να δώσεις αδρά την πρόγνωση π.χ “μήνες” ✓, ΟΧΙ “6 μήνες”.
• Συγκαλύπτεις, ωραιοποιείς τα γεγονότα και μην δίνεις υπεραισιόδοξες προβλέψεις όταν αυτές δεν ισχύουν.
• Δίνεις την εντύπωση ότι είσαι βιαστικός.
• Πεις ότι “δεν υπάρχει κάτι άλλο που μπορούμε να κάνουμε” καθώς πάντα υπάρχει κάτι που μπορείς να προσφέρεις.

Βήμα 3ο: Εξήγησε το πλάνο αναλυτικά.

Είναι λογικό να έχεις και συ σαν γιατρός κενά και ερωτηματικά για την κατάσταση του ασθενούς. Θα πρέπει να είσαι ειλικρινής. 

• Ποια είναι η επόμενη διαγνωστική εξέταση που πρέπει να γίνει (π.χ. PET) και πότε; (μπορείς να την έχεις κλείσει από πριν). 
• Πρέπει να εκτιμηθεί από κάποιον άλλο ειδικό; Από ποιον/α; 
• Χρειάζεται να ξεκινήσει κάποια θεραπεία άμεσα;

“Η αλήθεια είναι ότι δεν είναι αντικείμενο της ειδικότητάς μου αυτό το κομμάτι επομένως δεν μπορώ να σας πω με σιγουριά τι ακριβώς είναι. Έχω επικοινωνήσει όμως με τον ογκολόγο και συμμερίζεται την άποψη ότι πιθανώς αυτό που βλέπουμε στην αξονική είναι καρκίνος”

“Το επόμενο βήμα τώρα είναι: να γίνει στις 18/5 το PET scan και να σας δει ο ογκολόγος με τον οποίο έχει κανονιστεί ραντεβού στις 20/5”

Βήμα 4ο: Δώσε στον ασθενή να καταλάβει ότι θα είσαι εκεί -ως γιατρός- όποτε χρειάζεται. 

Προφανώς δεν μπορείς να υποσχεθείς ότι “όλα θα πάνε καλά”. Μπορείς όμως να υποσχεθείς ότι θα υποστηρίζεις τον ασθενή όταν χρειάζεται και θα του παρέχεις πάντα ένα πλάνο ώστε να παίρνει τις απαντήσεις που χρειάζεται.

Βήμα 5ο: Επικοινώνησε με τον ασθενή 1-2 μέρες μετά, για να δεις πως είναι και αν έχει περαιτέρω ερωτήσεις ή αν έχει κάνει αυτά που λέει το πλάνο.