• Στερεοτυπικές αντιλήψεις (ασυνείδητες ή ρητές προκαταλήψεις, κοινωνικό στίγμα) των επαγγελματιών υγείας.
• Έλλειψη ενημέρωσης των επαγγελματιών υγείας σχετικά με θέματα ταυτότητας φύλου (ορισμοί εννοιών, ελλιπής εκπαίδευση ακόμα και από την Ιατρική σχολή)

Το 89% των επαγγελματιών υγείας  δεν έχει λάβει κάποια εκπαίδευση σε θέματα ταυτότητας φύλου.

• Έλλειψη ασφάλισης (π.χ. ανεργία λόγω διαφορετικού σεξουαλικού προσανατολισμού)
• Προηγούμενες αρνητικές εμπειρίες σε χώρους υγείας και ψυχικό τραύμα.

Γιατί χρειάζεται ειδική μνεία για τα ΛΟΑΤΚΙΑ άτομα όσον αφορά την ιατρική περίθαλψη; Δεν αντιμετωπίζονται όπως τα υπόλοιπα άτομα; Δεν έχουν τις ίδιες ανάγκες;

Κανονικά έτσι θα έπρεπε να είναι.. αλλά σήμερα, λόγω ελλιπούς πρόσβασης στην υγεία, λόγω παραβίασης των δικαιωμάτων τους σε κάποιες περιπτώσεις, λόγω παροχής χαμηλότερης ποιότητας ιατρικής φροντίδας, λόγω χειρότερης γενικότερης “υγείας” χρειάζεται να ενημερωθούμε ειδικά πάνω στον τομέα αυτό.

δες: Care of Transgender Persons, Joshua D. Safer, M.D., and Vin Tangpricha, M.D., Ph.D.

Ορολογίες

ΛΟΑΤΚΙΑ+ (LGBTQIΑ+): Λεσβίες, Ομοφυλόφιλοι, Αμφιφυλόφιλοι, Τρανς, Κουηρ, Ίντερσεξ, Aσεξουαλικός / aromantic / άφυλος + (Lesbian, Gay, Bisexual, Trans, Queer, Intersex, Asexual/Aromantic/Agender +).

Βιολογικό Φύλο (Sex): αφορά τα έσω-έξω γεννητικά όργανα και τα χρωμοσώματα με τα οποία γεννήθηκε το άτομο.

Κοινωνικό Φύλο (Gender): είναι ένα κοινωνικό κατασκεύασμα που αποδίδει ορισμένες συμπεριφορές-ρόλους με βάση τις κοινωνικές προσδοκίες που συνδέονται με το αντιληφθέν ως βιολογικό φύλο των ατόμων.

Ταυτότητα φύλου (Gender identity): Η ταυτότητα φύλου αναφέρεται στον ατοµικό και εσωτερικό τρόπο που βιώνεται το κοινωνικό φύλο (gender) από κάθε άτοµο και που µπορεί να συµπίπτει ή όχι µε το αποδοθέν κατά τη γέννησή του φύλο -δηλαδή το πώς αισθάνεται το ίδιο το άτομο-.

Διεμφυλικός/ή (Transgender): είναι τα άτομα των οποίων το φύλο δεν συμβαδίζει με το φύλο που τους αποδόθηκε κατά τη γέννηση.

-Transgender άνδρες: ταυτότητα φύλου άνδρα αλλά καταγράφηκαν ως γυναίκες κατά την γέννηση. 

-Transgender γυναίκες: ταυτότητα φύλου γυναίκας αλλά καταγράφηκαν ως άνδρες κατά την γέννηση. 

Τρανσέξουαλ (Τransexual): όρος που αναφέρεται στα διαφυλικά άτομα, δηλαδή τα τρανς άτομα που προβαίνουν σε διαδικασίες επαναπροσδιορισμού φύλου. Ωστόσο είναι όρος που δεν χρησιμοποιείται πλέον λόγω αρνητικού στιγματισμού, και θα πρέπει να χρησιμοποιείται ο όρος τρανς.

…άλλες ορολογίες που θα βρείτε στο www.colouryouth.gr/terms/

Σε κάθε περίπτωση όταν έχουμε μπροστά μας έναν ΛΟΑΤΚΙ ασθενή δεν πρέπει να αποφεύγουμε τους όρους αυτούς με την φοβία ότι θα κάνουμε κάποιο λάθος στον ορισμό. Αν δεν είμαστε σίγουροι, μπορούμε ευθέως να ρωτήσουμε το άτομο “πώς θα ήθελες να σε προσφωνούμε;”

Από μελέτες φαίνεται πως τα ΛΟΑΤΚΙ άτομα έχουν αυξημένα ποσοστά προβλημάτων ψυχικής υγείας, κατάχρησης ουσιών, μετάδοσης του HIV και άλλων σεξουαλικώς μεταδιδόμενων λοιμώξεων (ΣΜΛ). 

Συγκεκριμένα αν και τα δεδομένα είναι ελλιπή φαίνεται ότι έχουν αυξημένο κίνδυνο για καρδιαγγειακά, παχυσαρκία, κάπνισμα (x2 φορές πιο συχνό από τον γενικό πληθυσμό), ΣΜΛ, καρκίνο, διαταραχές όρεξης.

Ξεκινώντας:

Το πρώτο βήμα είναι η λήψη καλού Ιστορικού.

Πάντα παίρνουμε την άδεια του ασθενούς προκειμένου να ρωτήσουμε για το σεξουαλικό ιστορικό καθώς αφορά εξαιρετικά ευαίσθητες ερωτήσεις που θα μας δώσουν όμως χρήσιμες πληροφορίες για την πρόληψη ή θεραπεία.

Επικεντρωνόμαστε στα 5 “P” του CDC (www.cdc.gov/std/treatment/sexualhistory.pdf)

1. Partners: αν έχουν συντρόφους, πόσους, αν αλλάζουν συχνά.

2. Practices: με ποια μέρη του σώματος κάνουν σεξ;

3. Protection from STIs: χρήση προφυλακτικού ή όχι και πόσο συχνά, εμβολιασμός για ηπατίτιδα Β, A, HPV, ή χρήση PrEP για HIV.

4. Past History of STIs: υπήρχε διάγνωση στο παρελθόν με ΣΜΛ, είχε έρθει σε επαφή με άτομο που είχε;

5. Pregnancy Intention: θα ήθελε κάποια στιγμή να κάνει παιδιά; τι μεθόδους αντισύλληψης χρησιμοποιεί;

Στην συνέχεια κάνουμε ένα screening για ψυχικά νοσήματα όπως άγχος (GAD7), κατάθλιψη (PHQ-2 ή PHQ-9), διαταραχές πρόσληψης τροφής, αυτοκτονικός ιδεασμός. 

Επιπλέον λαμβάνουμε και ιστορικό χρήσης ουσιών όπως αλκοόλ, ναρκωτικές ουσίες καθώς και κάπνισμα.

Screening για καρκίνους: 

Aφορούν τα γεννητικά όργανα του κάθε ατόμου (εννοείται επιπροσθέτως εκείνων που είναι για όλο τον πληθυσμό π.χ. παχύ έντερο). 

Ο κανόνας είναι: ‘Screen what you have’ και αφορά τον μαστό, τον τράχηλο και τον προστάτη. π.χ. Μαστογραφία για άτομα που έχουν μαζικό αδένα. Συζήτηση για να γίνει ακόμα και σε άτομα που έχουν προχωρήσει σε chest reconstruction (δλδ αφαίρεση μαστού) καθώς μπορεί να υπάρχει υπόλειμμα μαζικού αδένα. 

Πρόληψη και screening για ΣΜΛ:

MSM (men who have sex with men): 

• Ετήσιος ορολογικός έλεγχος για HIV, HCV, σύφιλη.
• Λήψη υλικού (φάρυγγας, ούρα, κόπρανα- συνήθως γίνεται λήψη και από τα 3) για γονόρροια και χλαμύδια αναλόγως ιστορικού (Αυτό μπορεί να γίνει ετησίως αν το άτομο έχει μονογαμικές σχέσεις και κάθε 3-6 μήνες αν έχει πολυγαμικές). 
• Ο έλεγχος για HPV με πρωκτικό δείγμα δεν συστήνεται για την πρόληψη του πρωκτικού καρκίνου. Παρόλα αυτά κάποιοι προτείνουν ετήσιο πρωκτικό τεστ Pap σε άντρες με HIV, και χρόνο παρά χρόνο σε άντρες χωρίς HIV. 
• Εμβολιασμός για HBV, HAV, HPV (πριν τα 26 έτη ιδανικά για το HPV, αλλά μέχρι τα 45) καθώς και για μηνιγγιτιδόκοκκο αν είναι υψηλού κινδύνου άτομο.
• Συζήτηση για το αν χρειάζεται προφυλακτική αγωγή για HIV (PrEP)- Truvada

WSW (women who have sex with women):

• Εμβόλιο HPV καθώς και τα εμβόλια που οφείλει το κάθε άτομο να κάνει ανάλογα με την ηλικία. Ο έλεγχος για τα παραπάνω ΣΜΛ όπως σε MSM γίνεται με συζήτηση, καθώς έχουν μειωμένη μεταδοτικότητα σε WSW.

---

Ιατρική φυλομετάβαση ή τρανζίσιον:

Περιλαμβάνει ένα σύνολο ιατρικών παρεμβάσεων που έχουν στόχο την αλλαγή των σωματικών χαρακτηριστικών του ατόμου ώστε να είναι σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερη συμφωνία με το φύλο του, όπως αυτό το βιώνει. Αυτές μπορούν να περιλαμβάνουν ορμονοθεραπεία ή/και διάφορες χειρουργικές επεμβάσεις.

• Για να ξεκινήσει η ορμονοθεραπεία (π.χ. στο ενδοκρινολογικό τμήμα του

«Έλενα Βενιζέλου») ή οι χειρουργικές επεμβάσεις χρειάζεται παραπεμπτικό από ψυχίατρο (από δημόσιο π.χ. Ψ.Ν.Α «Δαφνί» ή ιδιωτικό ιατρείο).

Το χρονικό διάστημα παρακολούθησης και υποχρεωτικής συμβουλευτικής το οποίο απαιτείται για να χορηγηθεί παραπεμπτικό για αυτές τις διαδικασίες είναι τουλάχιστον έξι μήνες για παραπομπή σε ορμονοθεραπεία, ενώ για επεμβάσεις τουλάχιστον ένα χρόνο.

Για την χορήγηση του παραπεμπτικού προϋπόθεση αποτελεί ένα χρονικό διάστημα «διαβίωσης στο επιθυμητό κοινωνικό φύλο», το οποίο απαιτεί το να έχεις κάνει coming out τουλάχιστον στον στενό φιλικό/συγγενικό κύκλο σου.

Ορμονοθεραπεία:

Οι στόχοι είναι δύο: 

1. Καταστολή των ενδογενών ορμονών.
2. Διατήρηση επιπέδων των ορμονών που αφορούν τα επιθυμητά δευτερογενή χαρακτηριστικά.

(κάθε άτομο επιθυμεί συγκεκριμένα πράγματα από την φυλομετάβασή του οπότε γίνεται εξατομικευμένα και με συζήτηση)

Trans γυναίκες

• Σπιρονολακτόνη 50 mg x 2 (για καταστολή τεστοστερόνης) με στόχο τεστοστερόνη < 50 ng/dL
• Οιστραδιόλη -E2 (patch, ένεση, χάπι) με στόχο οιστραδιόλης στο 100-200 pg/mL

Σε 3-6 μήνες θεραπείας: ανακατανομή λίπους, μείωση μυϊκής μάζας-δύναμης, υφή δέρματος, αύξηση μαστού, μείωση του όγκου των όρχεων. Δεν θα παρατηρηθεί αλλαγή στην φωνή! Χρειάζεται χειρουργείο φωνητικών χορδών και voice coaching.

Ανεπιθύμητες ενέργειες θεραπείας:

1. Θρομβοεμβολικός κίνδυνος (DVT- s.o.s)

(Πάντα συμβουλεύουμε για διακοπή καπνίσματος!!!)

2. Αύξηση κινδύνου για καρκίνο μαστού, στεφανιαίας νόσου, ΑΕΕ, χολολιθίασης, υπερτριγλυκεριδαιμίας.

Χειρουργική παρέμβαση: προσθετική στήθους, αφαίρεση των όρχεων, δημιουργία κόλπου, χειλέων και κλειτορίδας, μείωση της τραχείας (Tracheal shave), επεμβάσεις «θηλυκοποίησης» του προσώπου, χειρουργείο αλλαγής φωνής.

Επιλογές για μελλοντική τεκνοποίηση: τράπεζα σπέρματος (ψύξη σπέρματος). Νέα δεδομένα δείχνουν ότι αν διακοπεί για ένα διάστημα η οιστραδιόλη μπορεί να ανακτηθεί η λειτουργία των όρχεων.

Trans άνδρες

• Τεστοστερόνη (patch, ένεση, gel) με στόχο τεστοστερόνη 300-700 ng/dL
• Αντισυλληπτικά αν η έμμηνος ρύση δεν έχει κατασταλεί από την εξωγενή τεστοστερόνη.

Σε 6-12 μήνες: αύξηση τριχοφυΐας στο πρόσωπο και το σώμα, αύξηση μυϊκής μάζας, αλλαγή στην φωνή, αύξηση λιπαρότητας δέρματος, διακοπή εμμήνου ρύσεως.

Ανεπιθύμητες ενέργειες θεραπείας: 

• Ερυθροκυττάρωση
• Αυξημένα ηπατικά ένζυμα
• Αυξημένο κίνδυνο στεφανιαίας νόσου, ΑΕΕ, υπέρτασης, καρκίνου του μαστού ή του ενδομητρίου.

Χειρουργική παρέμβαση: μειωτική στήθους, δημιουργία πέους, αφαίρεση ή το κλείσιμο του κόλπου, δημιουργία όσχεου, αφαίρεση της μήτρας, των σαλπίγγων και των ωοθηκών.

Επιλογές για μελλοντική τεκνοποίηση: Κρυοσυντήρηση εμβρύων. Αν διακόψουν την ορμονοθεραπεία μπορούν να προχωρήσουν σε κύηση.

Συνήθως ο γιατρός βλέπει τα άτομα κάθε 3 μήνες στην αρχή για τον πρώτο χρόνο και μετά πιο αραιά (1-2 φορές τον χρόνο). Συνήθως δίνεται ένας χρόνος ορμονοθεραπείας ώστε να φανεί το πλήρες αποτέλεσμα στα δευτερογενή χαρακτηριστικά πριν γίνει κάποια χειρουργική πράξη.