Ίσως είναι το κυριότερο ερώτημα που ταλανίζει το μυαλό μας και δημιουργεί μία αβεβαιότητα για το μέλλον. Πολλές θεωρίες, πολλές απόψεις, από ειδικούς, μη-ειδικούς και άλλοτε από επικίνδυνα ημιμαθείς, εκφράζονται κάθε μέρα.
Παρόλα αυτά μία πανδημία είναι ένα ζήτημα δημόσιας υγείας αρκετά σύνθετο και απαιτεί σύνθετες προσεγγίσεις.
Η επιστήμη όμως κατάφερε να βρει αρκετά γρήγορα την λύση. Συγκεκριμένα, σε λιγότερο από 1 χρόνο από την έναρξη της πανδημίας παρασκευάστηκε το mRNA εμβόλιο της Pfizer το οποίο ήταν και το πρώτο που στις 11 Δεκεμβρίου του 2020 έλαβε επείγουσα άδεια χρήσης και πλέον από τον Αύγουστο του 2021 έχει πλήρη άδεια. Το εμβόλιο σε αυτή την πανδημία αποτελεί στην ουσία την λύση της. Τα υπόλοιπα είναι απλώς, μέτρα.
Ο SARS-CoV-2 είναι ένας αναπνευστικός ιός, που σημαίνει ότι η εξάπλωσή του είναι δεδομένη και ταχεία. Ο κύριος τρόπος μετάδοσής του από άτομο σε άτομο είναι με τα σταγονίδια. Είναι τα μεγάλα σταγονίδια που εκτινάσσονται κατά την ομιλία, τον βήχα, το φτάρνισμα και περιέχουν σε μία σφαίρα υγρού τον ιό. Κατά κανόνα αυτά τα σταγονίδια διανύουν περίπου 2 μέτρα πριν πέσουν λόγω βαρύτητας στο έδαφος (εξού και οι συστάσεις για τήρηση αποστάσεων είναι συνήθως 1.5-2 μέτρα). Ο SARS-CoV-2 μπορεί να προκαλέσει ασυμπτωματική λοίμωξη ενώ πάντα υπάρχει η πιθανότητα εμφάνισης μιας πιο μεταδοτικής μετάλλαξης του ιού (π.χ η Omicron). Λαμβάνοντας υπόψη όλα τα παραπάνω, συμπεραίνουμε ότι από έναν τέτοιο ιό, μπορεί κανείς να τρέξει για να ξεφύγει αλλά δεν μπορεί να κρυφτεί. Το ζήτημα είναι πόσο πρόθυμος είναι κανείς να θυσιάσει την κανονικότητα της ζωής του προτού ανοσοποιηθεί: είτε φυσικά με τυχαία μετάδοση, γεγονός που ενέχει τον κίνδυνο της σοβαρής λοίμωξης ειδικά αν υπάρχουν και συμπαρομαρτούντα νοσήματα, είτε μέσω της ενεργητικής-τεχνητής ανοσίας δηλαδή με το εμβόλιο που προστατεύει κατά 90% από αυτόν τον κίνδυνο.
Όταν μία ικανή ποσότητα του ιού SARS-CoV-2 (το λεγόμενο ιικό φορτίο) καταφέρει να έρθει σε επαφή με κάποιον βλεννογόνο όπως τα μάτια, την μύτη ή το στόμα ξεκινά να πολλαπλασιάζεται μέσα στα κύτταρα μας. Αυτό είναι το στάδιο που αν πραγματοποιήσουμε ρινοφαρυγγικό τεστ είτε αντιγονικό, είτε μοριακό, θα βγει θετικό.
Εδώ πρέπει να διαχωρίσουμε δύο βασικές έννοιες: την Θετικότητα από την Νόσο. Τα εμβόλια αν και πολύ αποτελεσματικά ως προς την πρόληψη της μόλυνσης από τον SARS-CoV-2 και ακόμα πιο αποτελεσματικά για την πρόληψη της σοβαρής νόσου COVID-19, δεν είναι ‘’αποστειρωτικά’’. Αυτό σημαίνει ότι δεν μπορούν να εγγυηθούν ότι το εμβολιασμένο άτομο δεν θα “κολλήσει” ποτέ τον ιό. Αυτό είναι απολύτως λογικό και αναμενόμενο εξ’ αρχής αφού το εμβόλιο οδηγεί στην παραγωγή αντισωμάτων στο αίμα, προλαμβάνοντας έτσι την σοβαρή προσβολή των πνευμόνων, αλλά όχι στην παραγωγή αντισωμάτων στον βλεννογόνο της μύτης. Θα χρειαζόταν ένα ενδορινικό εμβόλιο για την ανάπτυξη αντισωμάτων στον βλεννογόνο της μύτης και την άμεση εξουδετέρωση του ιού.
Ποιος είναι όμως ο βασικός μας στόχος; Να μειώσουμε τα θετικά τεστ ή να μειώσουμε τους θανάτους; Στην πραγματικότητα ο κυριότερος στόχος είναι η πρόληψη την σοβαρής νόσου που εκδηλώνεται με αυξημένες ανάγκες για οξυγόνο και πιθανόν να απαιτεί διασωλήνωση. Ένα θετικό τεστ δεν αποτελεί αποτυχία του εμβολίου αλλά είναι μέρος της δράσης του.
Η διαχείριση της πανδημίας είχε σκαμπανεβάσματα, με διάφορες χώρες να υιοθετούν αντίθετες τακτικές. Εδώ πρέπει να διαχωρίσουμε την πολιτική από την επιστήμη. Η επιστήμη είναι αντικειμενική και παράγεται μεθοδικά. Παρόλα αυτά δρα μόνο κατευθυντηριακά και η τελική απόφαση λαμβάνεται κυβερνητικά γεγονός που την διαστρεβλώνει εν τέλει.
Εδώ υπεισέρχονται θέματα πολιτειότητας και επιστημονικής εγγραμματοσύνης. Είμαστε οι επιλογές μας όπως δήλωσε ο Σαρτρ. Δεν είναι λογικό κανείς να μιλά δογματικά για θέματα δημόσιας υγείας σπουδάζοντας 5 λεπτά στο search της google. Ούτε κάποιος να νομίζει ότι γνωρίζει την απόλυτη αλήθεια διαβάζοντας ένα συνωμοσιολογικό άρθρο που αναρτάται στο διαδίκτυο.
Θα πρέπει λοιπόν εκτός από τις επιλογές που κάνουμε να γνωρίζουμε και τις ηθικές ευθύνες που αυτές παράγουν. Χρειάζεται δηλαδή μία σχεσιακή προσέγγιση που να συνδυάζει τα δεδομένα ρεαλιστικά και να οδηγεί σε ένα ασφαλές συμπέρασμα.
Όσο γλυκιά κι αν είναι η σιγουριά άλλο τόσο είναι και φανταστική. Δυστυχώς τα πράγματα στην ζωή και ειδικά στην ιατρική δεν είναι άσπρο-μαύρο αλλά έχουν περισσότερο την απόχρωση του γκρι. Γι αυτό πρέπει να συνηθίζουμε σε έναν πιθανολογικό στοχασμό και να αποφεύγουμε να μιλάμε με απόλυτη βεβαιότητα για διάφορα θέματα. Αυτό περιπλέκεται ακόμα περισσότερο όταν υπάρχει ένας καθημερινός πόλεμος εννοιών με το κάθε τι να ερμηνεύεται διαφορετικά από τον καθένα και έτι περαιτέρω όταν για τα ζητήματα αυτά υπάρχει διαφορετική αντίληψη κινδύνου μεταξύ ατόμων. Είναι ενδιαφέρουσες και οι διάφορες αντιδράσεις που παρατηρούνται κατά την προσπάθεια ενημέρωσης του κοινού για τον εμβολιασμό με χαρακτηριστικότερη αυτή της επαγωγικής αντίστασης, κατά την οποία τα άτομα τείνουν να κάνουν το αντίθετο από αυτό που πρέπει όταν νομίζουν ότι στερούνται κάποια από τις ελευθερίες τους. Αυτό φαίνεται στις μέρες μας με τα ποσοστά των ανεμβολίαστων.
Επομένως πρέπει να γίνουμε για μια στιγμή -υποθετικά- ο παραλήπτης της βλάβης και να μπούμε στην θέση του ευάλωτου, αυτού δηλαδή που θα χάσει την ζωή του λόγω του ιού. Ας σκεφτούμε το εμβόλιο σαν έναν αερόσακο που προλαμβάνει την ισχυρή πρόσκρουση με τον ιό.
Ας μην μιλάμε πια για επιστροφή στην πρότερη καθημερινότητα, ας μιλάμε για την προσαρμογή σε ένα νέο ‘’νορμάλ’’, με τις μάσκες, τις αποστάσεις και κυρίως το εμβόλιο να αποτελούν βασικούς πυλώνες. Η πλήρης εξαφάνιση του ιού είναι σχετικά απίθανη ειδικά όταν διατηρεί και ζωικό ρεζερβουάρ. Πιθανολογούμε και ελπίζουμε δηλαδή για την γρηγορότερη ανοσοποίηση του πληθυσμού με στόχο την μετατροπή της COVID-19 σε ενδημική νόσο.
